Evlilik Birliğinde Mal Rejimi
Mal rejimleri Türk Medeni Kanunu’nun aile hukuku kitabının dördüncü bölümünde düzenlenmiştir. Türk Medeni Kanunu 202. madde ve devamında eşler arasındaki mal rejimine ilişkin düzenlenmeler getirerek evlilik sırasında eşlerin birbirine karşı malvarlıksal değerlerini korumayı amaçlamıştır. Kanun koyucu bu belirlemeyi yaparken kanunda sayılan mal rejimleri ile bağlılığı esas alarak tipe bağlılık çerçevesinde hükümler koymuştur. Buna göre kanunumuzda sayılan seçenekler arasında yasal mal rejimi olarak kabul edilen edinilmiş mallara katılma rejimi ve bunun yanında mal ayrılığı, mal ortaklığı, paylaşmalı mal ayrılığı yer almaktadır.
Mal Rejimi Türleri Nelerdir?
Mal rejimleri temel ilişkiye uygulanmalarına göre farklılıklar içermektedir.
Yasal Mal Rejimi – Sözleşmesel Mal Rejimi
Yasal mal rejimi, eşlerin kendi aralarında imzaladıkları bir mal rejimi sözleşmesi olmadığı sürece kanunen seçmiş olacakları kabul edilen mal rejimini ifade etmektedir. Sözleşmesel mal rejimi, eşlerin kendi aralarında yasal sınırları dikkate alarak hazırlamış oldukları ve ilke olarak her zaman değiştirebildikleri mal rejimine denmektedir.
Olağan Mal Rejimi – Olağanüstü Mal Rejimi
Kanunen öngörülen olağanüstü hallerde mal rejiminin kanun tarafından veya hâkim kararıyla mal rejimi olarak belirlenmesi olağanüstü mal rejimidir. Buna karşılık kanunda belirtilen yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimi, paylaşmalı mal ayrılığı, mal ortaklığı, mal ayrılığı rejimleri eşlerce seçildiği müddetçe olağan mal rejimi olarak anlaşılacaktır.
Mal Rejimi Sözleşmesi Nedir?
Mal rejimi sözleşmesi eşler arasında mal rejiminin seçilmesi, değiştirilmesi veyahut sona erdirilmesi amacıyla imzaladıkları sözleşmeyi ifade etmektedir. Eşler kanun koyucunun belirlediği sınırlar içerisinde kendi malvarlıksal değerlerini kontrol edebilecekleri gibi evliliğin herhangi bir nedenle sona ermesi durumunda meydana gelebilecek kargaşanın da önüne geçmiş olacaklardır. Taraflarca herhangi bir mal rejimi seçilmediği takdirde malvarlığı değerlerinin, evliliğin herhangi bir nedenle sona ermesi durumunda paylaşılması hususunun sorun teşkil etmemesi amacıyla edinilmiş mallara katılma rejimine tabi oldukları kabul edilecektir.
Mal Rejimi Sözleşmesini Kimler Yapabilir?
Mal rejimi sözleşmesi, ancak ayırt etme gücüne sahip olanlar tarafından yapılabilir. Küçükler ile kısıtlılar, yasal temsilcilerinin rızasını almak zorundadır. Mal rejimi sözleşmesi kişiye sıkı sıkıya bağlı haklardan olmasından ötürü sözleşmeyi yapmak isteyen kişilerin öncelikle ayırt etme gücüne sahip olması gerekmektedir. Küçük ve kısıtlılar bakımından ise yetkili kurum veya kişilerin izni de gerekmektedir.
Mal Rejimi Sözleşmesi Nasıl Yapılır?
Mal rejimi sözleşmesi, noterde düzenleme veya onaylama şeklinde yapılır. Ancak, taraflar evlenme başvurusu sırasında hangi mal rejimini seçtiklerini yazılı olarak da bildirebilirler. Mal rejimi sözleşmesinin taraflarca ve gerektiğinde yasal temsilcilerince imzalanması zorunludur.
Yasal Mal Rejimi Olan Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi Nedir?
Seçimlik mal rejimlerinden birini tercih etmeyen eşler, yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimine tabi olurlar. Bu rejimin genel ilkeleri şöyledir:
- Hak sahibi olan eş, emek karşılığı edinilen mallar için hak sahipliği olur.
- Evlilikten önce veya sonra kişilerin bağımsız edindikleri mallar kişisel mal olarak değerlendirilir.
- Hak sahibi olan eş edinilmiş mal üzerine ayni bir hakka değil şahsi hakka sahip olur. Ancak burada bir istisna getirilmiştir. Rejim ölüm sonucu meydana gelmişse sağ kalan eş katılma alacağına mahsuben aile konutu üzerinde oturma veya intifa hakkının kendisine verilmesini isteyebilir. Yine haklı nedenler varsa mülkiyetinin de geçirilmesini talep edebilir.
Mal Rejimi Sözleşmesi Nasıl Sona Erer?
Taraflar anlaşarak her zaman aralarındaki mal rejimi sözleşmesini ortadan kaldırabilirler.
Mal Rejiminin Tasfiyesinde Görevli Ve Yetkili Mahkeme
Eşler veya mirasçılar arasında bir mal rejiminin tasfiyesine ilişkin davalarda, mal rejiminin ölümle sona ermesi durumunda ölenin son yerleşim yeri aile mahkemesi, boşanmaya, evliliğin iptaline veya hâkim tarafından mal ayrılığına karar verilmesi durumunda, bu davalarda yetkili olan mahkeme, diğer durumlarda davalı eşin yerleşim yeri aile mahkemesi görevli ve yetkilidir.
